فضای منفی عکس به محیط یا فضای ساده در اطراف سوژه موردنظر گفته می‌شود که به تنهایی میتواند حس و حال متفاوتی را در تصویر ایجاد نماید. این فضا نه تنها در حوزه عکاسی بلکه سال ها است که در هنر، طراحی، معماری و مجسمه سازی نیز استفاده می‌شود. چراکه قادر است یک حاشیه خلاقانه با مفهوم و عمق عمیقی در اطراف سوژه موردنظر ایجاد نماید.
بسیاری از عکاسان بواسطه این فضا، یک تصویر ساده و متوسط را به یک عکس برجسته و جذاب تبدیل میکنند. برخلاف تصورات که فکر میکنند که وجود یک فضای ساده در اطراف سوژه بسیار حوصله سربر و فاقد جاذبه است، اما درواقع اصلاً چنین نیست. فضای منفی در بیشتر موارد توجه مخاطب را به خود جلب کرده و تأکید بیشتری بر روی سوژه ایجاد می‌نماید.
علاوه بر آن فضای منفی باعث می‌شود چشم و ذهن مخاطب در پی جستجوی نکات و سوژه ها کمتر خسته شود و کمی استراحت کند. به بیان دیگر از ظهور تصویر بصورت بیش از حد شلوغ و با جزئیات غیر ضروری جلوگیری کرده و باعث بوجود آمدن یک ترکیب خلاق، جذاب و ساده می‌شود. نقطه مقابل فضای منفی، فضای مثبت است. فضای مثبت همان سوژه اصلی شما می‌باشد.
نحوه استفاده از فضای منفی در عکس
تسلط بر فضای منفی در حرفه عکاسی به زمان، تکرار و تمرین احتیاج دارد و چیزی نیست که بتوانید یک شبه به آن دستیابید. شاید بتوان گفت که دلیلی این موضوع نیز بخاطر این است که در فرایند عکسبرداری بیشتر تمرکز عکاس این است که چگونه بر سوژه‌ی اصلی فوکوس و تاکید کند. این موضوع موجب می‌گردد که چندان به فضای نگاتیو اهمیت ندهد. با اینحال استفاده از فضای منفی یا نگاتیو در عکس باعث می‌شود که بتوانید هر یک از عناصر و المان های صحنه‌تان را به خوبی نمایش دهید و یک ترکیب بندی بسیار قوی و جذابی ایجاد نمایید.
تغییر هر چیز کوچک در ترکیب صحنه میتواند باعث بروز تفاوتی شایع در عکس شود و اثر بخشی آنرا به کل دگرگون سازد. اینکه چگونه میان سوژه و فضای منفی یک تعادل مناسب ایجاد کنید یک امر ذهنی است که البته نیاز به تجربه و تخصص دارد. البته این آیتم چیزی است که با گذشت زمان و تمرین بیشتر بهبود میابد.
مزایای استفاده از فضای نگاتیو
همانطور که گفته شد، فضای منفی به محیط اطراف سوژه گفته می‌شود. این فضا میتواند در بالا، جلو و یا پایین سوژه قرار بگیرد. فضای نگاتیو با ویژگی سادگی خود قادر است که یک فضای آزاد برای چشم بیننده ایجاد کند و از شلوغی های عکس بکاهد. از جمله مزایای استفاده از فضای منفی در عکاسی میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
فضای نگاتیو اول توجه را به سمت خود جلب میکند و یک جلوه‌ای چشم نواز و دراماتیک به عکس می‌بخشد. بدین معنا که مخاطب پیش از تمرکز بر روی سوژه، با توجه به فضای خالی اطراف آن شروع به تماشای عکس میکند. درواقع بینندگان ابتدا ترجیح می‌دهند که زمان بیشتری را برای تماشای فضای منفی صرف نمایند.
فضای منفی متمایل به تعریف سوژه اصلی است. عکاس نیز هنگام عکسبرداری از چنین سوژه و ترکیبی متحمل استرس کمتری می‌شود. چراکه وی قرار است تنها از یک سوژه عکس بگیرد و توجه خود را بیشتر به فضای خالی معطوف می‌نماید. این فضای خالی بر حس و حال عکس می‌افزاید.
بواسطه فضای نگاتیو میتوان حواس پرتی های ریز و درشت موجود در عکس را از بین برد. معمولاً سوژه های کوچک، حس کنجکاوی بیننده را برانگیخته و توجه بیننده را به خود جلب میکند. بر این اساس اندازه سوژه بسیار تعیین کننده و قابل توجه است. مسلماً هنگامی که سوژه شما بخش اعظمی از قاب را به خود اشغال میکند، دیگر نیازی به فضای منفی نیست.
ایجاد فضای منفی در عکاسی
باتوجه به مواردی که اشاره کرده و گفتیم، برای آنکه بتوانید به ایجاد فضای منفی مناسب و حرفه‌ای در عکس های خود دستیابید، باید به طور مداوم تکرار و تمرین کنید. هنگام عکاسی و در حال تمرین، بهتر است به جای آنکه بر روی سوژه متمرکز شوید، تمرکز خود را بر فضاهای اطراف سوژه منعطف سازید. توجه زیادی به ترکیب خود داشته و بگذارید سوژه و فضای نگاتیوتان در برابر هم تعادل داشته باشند.
دقت داشته باشید که حواس پرتی ها و برخی ویژگی هایی که باعث تضعیف عکس می‌شوند در عکس هایتان ظاهر نشوند. این امر موجب می‌گردد تا هدف‌تان از عکاسی دستخوش تغییراتی آزار دهنده گردد. لازم به ذکر است که هدف از استفاده از فضای منفی این است که می‌خواهید احساساتی نظیر تنهایی، نامیدی، افسردگی، غم و … مواردی از این قبیل را به عکس‌تان اضافه کنید. بیننده باید با چشمانش از فضای خالی شروع کند و به سمت سوژه اصلی و سپس به فضای منفی بازگردد.
زمانی که توانستید سوژه‌ی مناسبی را برای عکسبرداری خود انتخاب کنید، سپس به بررسی محیط و فضای پیرامون سوژه بپردازید. برای شناسایی فضاهای خالی اطراف سوژه از صفحه نمایش دوربین خود استفاده کرده و برای این کار حسابی زمان بگذارید. می‌توانید به سمت عقب گام رفته تا سوژه کاملاً منزوی شده و اندازه آن در فضای منفی کاهش یابد. حال می‌توانید به عکس گرفتن بپردازید، سوژه اصلی خود و فضای منفی را در در حالت تعادل قرار دهید.
